Christenen

Niet Arabische Christenen.

Israël kent een groot aantal Christelijke bewoners met een niet-Israëlische nationaliteit. Vooral veel priesters, monniken en nonnen van alle orthodoxe kerken hebben hun plekje in Israël in de vele kloosters en woningen rond kerken. Ook de Protestantse kerken kennen een plaats in Israël. Van beide groeperingen beschrijven we een paar die voor de westerse lezer interessant zijn, ondanks dat niet allen bij de lezer bekend zijn.

 1             Lavra Netofa

Op 2 december 2005 overleed de priester Jacob Willebrands op 87 jarige leeftijd. Op 18 jarige leeftijd trad hij toe in het  ‘Maria Toevlucht’ klooster in Zundert. In 1961 kwam hij naar Israël en stichtte een eigen monastieke gemeenschap Lavra Netofa op een heuvel in Galilea. Gedurende die periode kwam hij ook in contact met één van de stichters van Nes Ammim; Johan Pilon. Met de meer protestantse gemeenschap van Nes Ammim onderhield Jacob Willebrands vriendschappelijke contacten. De schrijver dezes is er meermalen op de heuveltop op bezoek geweest. Hij geloofde in zijn oom, de Fransiscaan Laetitius Himmelreich, die gebroken uit het concentratiekamp Dachau kwam aan het einde van de tweede wereldoorlog, dat de Europese Joden na de Shoah (Holocaust) zich zullen verenigen in het land Israël. Jacob wilde daar getuige van zijn! Tijdens zijn verblijf in Israël wijzigde hij ook van het lidmaatschap van de Rooms Katholieke Kerk naar de Melkitische Kerk, ofwel de Grieks Katholieke Kerk, dat gelieerd is met de Rooms Katholieke Kerk. Vanaf de berg onderhield hij zeer vriendschappelijke contacten met Moslims, Christenen (Arabieren) en Joden. De bewoners van het Arabische dorp Deir Hana noemde hem, “aboena Yakoeb”. Jacob Willebrands werkte hard aan de verzoening tussen de Joden en de (Moslim/Christen) Arabieren. Het plegen van zending, als missionaris, deed hij niet, vanwege zijn respect voor de verschillende geloven en identiteiten in de omgeving. De, als lawaaierig bekend zijnde, Joden werkten daar vaak mee aan de stilte van deze bergtop, dat geheel verstoken was van licht, water en gas! Op de daken van de gebouwen werden opvangbassins gebouwd voor regenwater. Ook veel anderen die teleurgesteld waren in het leven en de maatschappij beurde hij op en velen verbleven vrijwillig op deze plek. Ook hield hij bijeenkomsten die zowel in het Ivriet (modern Hebreeuws) en het Arabisch werden uitgesproken. De stichting van een Palestijnse monastieke gemeenschap in Bethlehem heeft hij nooit mogen meemaken. In 2005 overleed hij in Israël aan maagkanker.

 2 Armeniërs

De lezers onder ons die Jeruzalem bezocht hebben weten wel te herinneren dat na het betreden van de oude stad bij de Jaffa poort en de Toren van David je bij de politiepost linksaf slaat een heel aparte wijk betreedt of passeert, waar rust en vrede heerst. De Armeense wijk. Tijdens een seminaar in 1981 in deze wijk heb ik respect gekregen van dit zeer oude volk dat zo geplaagd en vervolgd is. In juni 2014 kon ik deze vrij afgesloten wijk weer even bezoeken. Het historische Armenië is verdeeld door voornamelijk Turkije, Iran en gelukkig door het onafhankelijke Armenië. Het is bekend dat dit volk reeds meer dan 4000 jaar bestaat en het oudste christelijke volk is. Of, eigenlijk het eerste volk, dat officieel het christendom heeft aangenomen. De eerste Armeniers kwamen in 95 v.Chr. onder koning Tigranes II aan in Jeruzalem. Juist in die tijd onderhielden de Joden goede handelsbetrekkingen met de Armeniërs. In de jaren 60 waren het de Armeniërs die zich ontfermden over het ontzielde lichaam van de gekruisigde broer van Jezus, Jacobus en hem begroeven. Gedurende de 4e eeuw vestigden Armeniërs nabij de Berg Zion en stichtten een kerk die naar Jacobus vernoemd is. Tot de 7e eeuw was de Griekse Patriarch ook hoofd van de Armeense kerk. Omar ibn al-Khattab, de tweede moslim-kalief die Palestina in 637-8 veroverde, erkende de rechten van de Armeense patriarch over de plaatsen die heilig waren voor het christendom in Jeruzalem. Terug naar 431 werd kwam er tijdens het Derde Oecumenische Concilie in Efeze een afsplitsing tussen de Nestorianen (waaronder de Syrische kerk) en andere gemeenschappen. In 451 was er weer een afsplitsing tijdens de Vierde Oecomenische Concilie waarna de Armeense Kerk toetrad tot de Koptische, Ethiopische en Syrische kerken in de monofysitische stroming (wat één betekend), terwijl de Byzantijnse Orthodoxe Kerk het duofysitisme aanhing -wat is Arianisme = In het arianisme wordt het dogma van de drie-eenheid niet geaccepteerd. Zowel Jezus als de Heilige Geest worden gezien als scheppingen van God, die ondergeschikt zijn. Jezus, is hierbij alleen ondergeschikt aan God, terwijl de Heilige Geest ondergeschikt is aan zowel Jezus als God. In eenvoudige woorden kan het verschil tussen orthodoxie (de oosters-orthodoxe kerken, roomskatholieke kerk en (sommige) protestantse kerken) en arianisme als volgt worden samengevat: de orthodoxie stelt dat Jezus God is, het arianisme spreekt over godgelijkend-. Eigenlijk was dit de grote afsplitsing in de Christelijke kerk tussen de westerseen de oosterse kerken. Pas in de 16e eeuw zouden de Orthodoxe kerken weer afgesplitst verdeeld worden tijdens de reformatie. In de Armeense wijk Omdat veel Armeense gemeenschappen buiten het “Heilige Land” zwaar vervolgd werden groeide deze gemeenschap staag en werd de gemeenschap in Jeruzalem steeds groter en ontstond ook daarbuiten gemeenschappen, zoals in Atlit ten zuiden van Haifa. Vooral de genocide in Turkije was de reden om naar dit gebied af te reizen. De Armeense gemeenschap heeft Jeruzalem medegevormd met niet alleen de Jacobus-Kathedraal, maar ook met kloosters en de 4. eerste drukkerij (1833) in het “Heilige Land”. Ook de eerste fotografen in dit gebied waren Armeniërs! Ook de mooie keramieken tegels, borden en koppen zijn van Armeense afkomst. Gedurende de zesdaagse oorlog van 1967 werden veel Armeense eigendommen verwoest, waarna velen vertrokken naar de Sovjetrepubliek Armenië. Dit werd weer een buitenkans voor Joden die de vrijgekomen Armeense gronden confisqueerden. De Armeense neutraliteit ten opzichte van het Israëlisch/Palestijns probleem is ook nog bedenkelijk. Vooral in de jaren 90 kwam er tijdens de besprekingen van de Oslo-akkoorden een voorstel van de Amerikanen om zowel de Joodse als de Armeense wijken van de Oude Stad toe te voegen aan de Staat Israël, kwam toch een verzoek om de Armeense wijk buiten de twistende partijen te houden. Op dit moment staat de Armeense wijk en kerk in Jeruzalem niet ter discussie en zijn de Armeense bewoners meewerkende burgers binnen het grote Jeruzalem.
3  Niet Israëlische Protestanten
De protestantse gemeenschappen in Israël zijn behoorlijk klein. Vooral zijn er vooral niet Israëlische Protestanten uit Europa en de Verenigde Staten die in kleine gemeenschappen met elkaar leven. Vooral Jeruzalem kent een aantal kleine gemeenschappen rond de Lutherse Redeemer Church en andere kleine Protestantse vertegenwoordigingen. Lutherse Redeemer Church Ook de Graftuin is in tegenstelling met de Grafkerk een Protestantse instelling, waar vrijwilligers werkzaamheden verrichten. Dat vrijwilligerswerk door Protestantse Christenen ontdek je overal in Israël, maar deze kleine gemeenschappen en initiatieven zijn niet te vergelijken met de vele Orthodoxe leefgemeenschappen in o.a. Kloosters. Wel is de Church van Scotland meer actief in Jeruzalem en elders in Israël, zoals in Tiberias, waar het oude hospitaal omgevormd is naar een luxe “Guesthouse” en zijn elders in Israël meer van dit soort gelegenheden, zoals ziekenhuizen. Ook de Internationaal Christelijke Nederzetting “Nes Ammim” is een Protestantse activiteit, hoewel men dit niet direct wilt onderschrijven met de stelling dat “Nes Ammim” haar Christelijke bewoners de gelegenheid geeft om als een minderheid binnen een Joodse meerderheid wil wonen en werken. Tevens is de beweging van “Nes Ammim” de aanzet voor een dialoog tussen Joden en Christenen, binnen en buiten Israël en wordt ook hard gewerkt voor een nog grotere dialoog tussen Joden, Moslims en Christenen, zonder elkaar te overtuigen van zijn/haar geloof. De huidige Protestantse Kerk in Nederland (voorheen de Gereformeerde Kerk) is de grote “motor” achter de activiteiten. Maar ook anderen protestanten uit de Gereformeerde en Evangelische hoek in Nederland en velen uit voornamelijk Duitsland, met een minderheid uit andere landen, vertrekken voor een tijdelijk verblijf in Nes Ammim. Nes Ammim werd in de jaren 60 gesticht door de Nederlandse arts Johan Pilon, die werkzaam was in het Scotish Hospital in Tiberias. De Nederzetting is te vinden tussen Akko en Naharya in de vlakte van Asher. Johan werd gesteund in zijn werk door Shlomo Bezek een Jood van Nederlandse afkomst. Nadat de gronden waren aangekocht kwam er grote weerstand vanuit de Kibboets Lochamei HaGettaot en Rabbi Keller uit Naharija. 

Nadat de bedoelingen bekend gemaakt werden met een officiële verklaring dat de vrijwilligers van Nes Ammim geen missie/zending zouden plegen en geen huisvesting aan Joden, mocht er eindelijk gebouwd worden. Het allereerste was de Zwitserse bus die arriveerde en nu het “Nes Ammim Museum” huisvest. Toen bekend van de rozen, zijn nu de kassen verdwenen en is de landbouw (Avocado’s) en het Drie Sterren Guesthouse een belangrijke bron van inkomsten. Ook worden seminaars georganiseerd voor groepen van binnen en buiten Israël. Op de vrijdagavond wordt de Joodse “Erev Shabat” gevierd met een liturgie, zang en het zegenen van brood en wijn, om daarna heerlijk te eten. Op de zaterdagavond begint volgens Joodse begrippen de eerste dag en wordt dit gevierd met een kerkdienst. Veel Nederlandse predikanten hebben de eer gehad. Bekende predikanten onder hen ware Simon Schoon en Arend Boersma. Nu mogen er ook woningen gebouwd worden voor Joodse en Arabische geïnteresseerden, zodat het dorp een heus Israëlisch karakter gaat krijgen.

 De schrijver dezes heeft de, normaal voor het publiek, gesloten wijk en kerk van de Armeense wijk voor het eerst in 1982 bezocht, Zijn laatste bezoek was in 2012. Priesters mogen niet gefotografeerd worden.