De gebruiken bij de Sedermaaltijd in grote lijnen

 Aan een feestelijk gedekte tafel wordt er tijdens de maaltijd uit de Haggadah (= vertelling) gelezen. Het jongste kind stelt vader 4 vragen die allen betrekking hebben op de rituelen van de maaltijd. Al lezend in de Haggadah komt de volgorde van de rituele onderdelen vanzelf aan de orde. Geen brood maar Matzes zijn onderdeel van deze maaltijd. Er worden 6 speciale gerechtjes gegeten in een bepaalde volgorde die allemaal herinneren aan de Joodse slavernij in en de uittocht uit Egypte. Daarbij worden er, ook weer in een speciale volgorde 4 glazen wijn geschonken en gedronken (een klein slokje is ook voldoende en druivensap mag ook) die allemaal een speciale betekenis hebben. 

Tijdens de rituele maaltijd wordt er ook tijd genomen voor een feestelijke Pesachmaaltijd, maar die wordt weer afgesloten met de laatste rituele onderdelen en zegenbeden uit de Haggadah. De Sedermaaltijd is dus over het geheel genomen een avondvullend programma. Voor een complete Haggadah is dit niet de plek,. 

Het rituele gedeelte onder leiding van de Haggadah

 De Haggadah behandelt het verhaal van de Joodse slavernij in Egypte en de uittocht uit Egypte. Seder (סדר) betekent letterlijk: volgorde of orde, omdat de gebruiken volgens een volgorde of orde worden uitgevoerd die eveneens in de Haggadah beschreven staat.

De Sedermaaltijd wordt gebruikt aan een feestelijk gedekte tafel met in ieder geval deze ingrediënten:

Als eerste de 2 Shabbats kaarsen, omdat elke Hoogtijdag begint met een Shabbatsviering en daar horen natuurlijk de kaarsen bij. Deze herinneren aan het gebod van God: onderhoud en gedenk, en worden aangestoken door de vrouw des huizes, waarna zij de zegenbede uitspreekt.

Er staat een kom water op of bij de tafel met een gastendoekje. Die worden  doorgegeven op het moment dat de maaltijd begint. (Urchatz = Handenwassing) Het wassen van de handen is een teken dat we rein voor God willen staan. ‘Wie mag de berg des Heren beklimmen, wie mag staan in Zijn heilige stede? Hij die rein is van handen en zuiver van hart’ (Psalm 24: 3 + 4a)

Er worden Matzes  (= ongezuurde broden) gegeten. Deze staan symbool voor de haast waarmee het volk uit Egypte moest vertrekken. Er was geen tijd om het brood te laten rijzen. Bovendien is gist ook een beeld van de zonde (verzuren) Ook de zegen over het brood wordt dus uitgesproken over de matzes. Buiten een mandje met matzes voor algemeen gebruik tijdens de maaltijd, worden er 3 matzes in een speciale hoes gedaan: een Matze Cover, met 3 afzonderlijke segmenten die allemaal een aparte betekenis hebben tijdens de rituelen. Vaak wordt er ook gebruik gemaakt van een Afikoman etui (Afikoman = gebroken) om een deel van de middelste matze in te verstoppen. Aan het eind van de maaltijd wordt de Afikoman door de kinderen opgezocht.                                                             

Daarnaast wordt er ook een zestal speciale ingrediënten klaargelegd op een Sederschotel, die in het centrum van de tafel staat binnen handbereik van degene die de leiding over de maaltijd op zich neemt.

Elke gast heeft ook de speciale gerechtjes op zijn eigen bord

Bij elke gast worden maar liefs 4 glazen naast het bord klaargezet, voor de  4 bekers wijn met speciale betekenis tijdens het rituele gedeelte van de maaltijd. (een slokje is genoeg, en druivensap mag ook)

Elke gast heeft een kommetje met zout water waar sommige gerechten in gedoopt worden voordat men ze nuttigt.

Midden op tafel staat verder nog een gevulde beker wijn, een zogenaamde Kiddush beker, die met de Shabbatviering ook gebruikt wordt, maar in dit geval dient die als beker voor Elia en blijft onaangeroerd.

Op de Sederschotel

Karpas (= peterselie), doet denken aan de lente. Dit wordt gedoopt in water met zout, als herinnering aan de tranen in Egypte en het feit dat het leven niet altijd vreugde inhoudt. Ook herinnert de peterselie aan de bundel hysop die gebruikt werd om de deurposten in te smeren met bloed van het pesachlam.

Zeroah (= een bot van een lam), dit is symbolisch en er wordt ook vaak een kippenbotje voor gebruikt. Herinnert aan het lam dat geslacht werd in de nacht van de Exodus, maar ook aan het lijden van Yeshua.

Baytzah (= een ei, hard gekookt en daarna gebraden), als symbool voor het nieuwe leven. Denk hierbij ook aan Yeshua, Die als Pesachlam geslacht werd maar opstond uit de dood. Het ei wordt ook vaak gedoopt in het zoute water als herinnering aan de tranen in Egypte, maar ook aan de tranen van Yeshua in de hof van Getsemane. 

Maror (= bittere kruiden), vaak geraspte mierikswortel, vanwege de bitterheid van de slavernij in Egypte.

Chazeret (= rauwe hele mierikswortel, maar ook wel radijs, ook een bitter kruid), als het jong is, is het zoet met zachte bladeren, later wordt het hard en bitter. Zoals de houding van de Egyptenaren: eerst zoet tegen de vaderen, later hard en bitter tegen de kinderen Israëls.

Charoset (= zoet), een mengsel van appels, noten, gember, kaneel en wijn.  (Soms ook dadels, rozijnen, granaatappel, enz.) De zoetheid van het gerecht staat voor het geluk na de bevrijding uit Egypte, terwijl de kleur doet denken aan klei en aan de stenen en het cement uit de slaventijd in Egypte.

De betekenis van de 4 bekers wijn

Ik zal jullie uitleiden: beker der heiliging, Kos Kadesh

Ik zal jullie redden: beker der plagen, Kos Hamakot

Ik zal jullie verlossen: beker der vrijkoping, verlossing, of dankzegging, Kos Hage’oelah

Ik zal jullie aannemen: beker der aanneming en lofprijzing, Kos Hallel

Tijdens de maaltijd wordt de aandacht van de kinderen vastgehouden door ze al vertellend bij het verhaal te betrekken. Het jongste kind stelt 4 vragen over de bijzondere betekenis van de maaltijd. Dit heeft te maken met de mondelinge overlevering waar in de Torah over gesproken wordt. Het stellen van de vragen wordt Ma Nisjtana genoemd. (beschreven in de Misjna = Mondelinge Leer)

De 4 vragen

1. Waarom eten wij op deze avond anders dan op alle andere avonden matzes?

2. Waarom zitten wij anders dan alle andere avonden niet rechtop maar leunen wij op de tafel?                                                                      

3. Waarom is deze avond zo anders dan alle andere avonden?

4. Waarom eten we vanavond, anders dan op alle andere avonden bittere kruiden?

Onafhankelijkheidsdag - Jom HaAtsmaoet

Ook dit is geen religieuze feestdag, maar wel een nationaal Israëlische feestdag, die sinds onze 14/15 mei 1948 gevierd wordt op het Joodse 5 Ijar (5708). Op deze dag de onafhankelijkheid gevierd met het opzeggen van Psalmen. Voorafgaande deze dag worden de slachtoffers van vele oorlogen herdacht tijdens de Dag van de Herinnering - Jom HaZikaron.

 Lag Ba'omer

Op 18 Ijar (meestal in mei) op de 33e dag van de Omertelling. De periode tussen Pesach en het Wekenfeest (Sjavoeot) is binnen het Jodendom een gelegenheid van rouw en inkeer. Herdacht wordt o.a. de vaak voorkomende verdeeldheid binnen het Jodendom. Op de deze dag kwam er een einde aan de plaag van dood en verderf onder de leerlingen van Rabbi Akiwa in de 2e eeuw. Deze dag heinnerd ook het overlijden van Rabbi Shimon bar Yochai, die het Kabbalistische boek Zohar schreef. Op deze dag reizen vele chassidische Joden en ook veel Samaritanen naar de tombe op de Berg Miron bij Tsfat (Safat) in Galilea. Ook is het de overlijdensdag van Rabbi Shimon bar Yochai, de schrijver van het kabbalistische boek Zohar. Zijn overlijden wordt, op zijn verzoek, als een feest gevierd. Het is een feest van veel en grote vreugdevuren.

 Jom Jeroesjalaiem

Jom betekent “Dag”. Dus Jeruzalem Dag, dat op 28 Ijar gevierd wordt, valt volgens onze jaartelling ergens tussen 28 mei en 5 juni. Deze dag wordt gevierd sinds de inname van het oude deel van Jeruzalem met de verovering van de Kotel (Klaagmuur) in 1967.

Veel omringende landen waren zo vijandig tegenover Israel, dat vooral Koodse eigendommen tot de verovering verwoest en zelfs besmeurd werden. Op deze dag kregen Joden weer opnieuw de toegang tot hun oude eigendommen in het historische deel van Jeruzalem. Het beheer van het voormalige Tempelplein liet men in handen van de Islamitische Waqf, die onder Jordaanse controle staat.

Vasten - Shiv'a Asar b'Tammuz, 17 Tammoez

Ergens in juli

Op deze dag wordt herdacht de vernietiging van de Tweede Tempel met een etmaal vasten.

Dat weer met een Treurdag in augustus weer terug keert met:  Treurdag om Jeruzalem - Tisja Beav

 Uitleg

Tijdens de vatendagen behoeven zieken en zwakkeren zich niet aan de regels te houden. In Nederland hebben Joodse leerlingen tijdens een aantal feestdagen een wettelijk geregelde vrijstelling van school.

Op Sjabbat en Joodse feestdagen mag niet worden gewerkt. Het is dan bijvoorbeeld verboden om te schrijven, te reizen, vuur te maken en elektriciteit te gebruiken. Joodse leerlingen en studenten kunnen dan dus geen lessen volgen of deelnemen aan tentamens. Op Sjabbat en Joodse feestdagen geldt onder andere:

 - niet werken of je bezighouden met 'alledaagse' dingen

- niet dragen en niet reizen

- niet schrijven

- geen vuur maken

- geen elektriciteit gebruiken

- een ander niet voor je laten werken

De Joodse feestdagen, waarop men niet mag werken, dragen, schrijven, etc.:

 Pesach (= Pasen), de eerste twee en de laatste twee dagen

Sjavoeot (= Wekenfeest), twee dagen

Rosj Hasjana (= Joods Nieuwjaar), twee dagen

Jom Kipoer (= Grote Verzoendag), één dag

Soekot (= Loofhuttenfeest), twee dagen

Sjemini Atseret (= Slotfeest), één dag

Simchat Tora (= Vreugde der Wet ), één dag

Daarnaast zijn er enkele "halffeesten", waarop wel gewerkt mag worden n.l. Toe Bisjwat (= Nieuwjaarsfeest der Bomen), Poeriem (= Lotenfeest), Lag Ba'Omer (tussendag van de Omer-telling) en Chanoeka (= Inwijdingsfeest, acht dagen).

Naast het ritueel van de feestdagen zijn ook de spijswetten verplichtend (kosjer eten, en in de Pesachtijd ongedesemd eten, denk aan de matzes).

Ondanks mijn kennis over de Joodse feest en gedenkdagen, heb ik voor de tekstuele invulling mijn inspirariebron Beleven.org als inspiratiebron gekozen